Fototeka | Collection

Lufta e Parë Botërore (1914-1918)

Lufta e Parë Botërore ndizet në Sarajevë, më 28 qershor 1914, me vrasjen e arkidukës Franz Ferdinand dhe gruas së tij Sofi, nga një nacionalist i ri që kërkonte një Serbi të madhe. Vetëm një muaj më pas, më 28 korrik 1914 shpërtheu konflikti ushtarak që preku të gjitha fuqitë e mëdha politike dhe ushtarake të kohës. konflikt luftarak që preku të gjitha fuqitë e mëdha polit

Katër vitet e gjysmë që pasuan, lufta u përhap në të gjithë Europën (Lindjen e Mesme dhe Azinë), duke përfshirë edhe Shqipërinë, shtetin e vogël dhe të brishtë të krijuar vetëm dy vite më parë.

Vakumin e krijuar me largimin e mbretit gjerman Wilhelm Wied, në shtator 1914 nga Durrësi, e zunë menjëherë trupat italiane, të cilat fillimisht pushtuan ishullin e Sazanit dhe në dhjetor të 1914-s zunë Vlorën dhe hinterlandin e saj.

Ndërkohë gjithë jugu i Shqipërisë ishte nën pushtimin de facto të trupave vorioepirote të Zografosit, të cilat po në këtë vit u zëvendësuan me trupat e rregullta të ushtrisë greke. Në 15 prill 1915 Italia rreshtohet me fuqitë e Antantës dhe i shpall luftë Austro-Hungarisë.

Po në 1915-n armata serbe, pas betejash të vazhdueshme me ushtrinë austro-hungareze, zbythet prej saj dhe nis kalvarin e tërheqjes nëpër Shqipëri për të dalë në Durrës, ku më pas evakuohet nga flota franceze për Korfuz.

Ushtria austro-hungareze hyn në Shqipëri dhe më 23 janar 1916 pushton Shkodrën, më 8 shkurt Krujën, më 9 shkurt Tiranën dhe më 26 shkurt Durrësin, duke zbythur trupat italiane të brigadës “Savona”. Ndërkohë armata e parë bullgare, nga Dibra tenton të pushtojë Elbasanin.

Në mes të vitit 1916 vija e frontit u stabilizua në lumin Vjosa ndërmjet korparmatës XIX austrohungareze nën drejtimin e feldmareshalit Ignaz Trollman dhe trupave speciale italiane, të cilat u transformuan në korparmatën XVI, nën komandën e gjeneralit lejtnant Settimio Piacentini.

Me përplasjet që lindën mes konstandinistëve dhe venizellistëve për çështjen e rreshtimit të Greqisë në luftë, aleatët vendosën largimin e trupave greke nga jugu i Shqipërisë. Kështu, trupat italiane zunë bregdetin jugor, Porto Palermon dhe Himarën, ndërsa më 30 gusht hynë në Tepelenë.

Pushtimi i jugut të Shqipërisë dhe largimi i trupave greke vazhdoi me marrjen e Sarandës më 1 tetor, Gjirokastrës më 2 tetor, Delvinës më 6 tetor dhe më 8 tetor 1916 mbyllin pushtimin me Përmetin dhe Leskovikun.

Vija ndarëse midis trupave italiane dhe atyre franceze u vendos në fshatin Selenicë të Kolonjës, në veri të Ersekës. Ndërsa nga ana tjetër, në tetor të 1916-s ushtria franceze e Armée d’Orient-it largoi venizellistët grekë nga Korça dhe në bashkëpunim me patriotët shqiptarë, më 10 dhjetor 1916 shpalli Krahinën Autonome të Korçës nën protektoratin e ushtrisë franceze.

Ndërkaq, komanda austro-hungareze nën feldmareshalin Ignaz Trollman, më 23 janar 1917 në Shkodër shpalli autonominë e Shqipërisë nën protektoratin e tyre. Për simetri, komandanti i trupave italiane të pushtimit, gjenerali Giacinto Ferrero, më 3 qershor 1917 shpalli në kalanë e Gjirokastrës “Pavarësinë” e Shqipërisë nën mbrojtjen e Italisë.

Viti 1918, viti i fundit i Luftës së Madhe, solli ndryshime edhe në frontin shqiptar. Korparmata XVI italiane e furnizuar me trupa të reja filloi ofensivën e tetorit kundër ushtrisë austro-hungareze, dhe më 2 tetor pushton Fierin dhe Beratin, më 14 tetor Durrësin ndërsa me 15 tetor brigada “Tanaro” hyn në Tiranë. Trupat italiane avancojnë me pushtimin e Lezhës më 27 tetor dhe më 31 tetor marrin Shkodrën.

Lufta e Madhe përfundoi me fitoren e Antantës dhe armëpushimi hyri në fuqi në orën 11:00, të datës 11, të muajit të 11-të të vitit 1918. Akti i armëpushimit u firmos nga palët në vagonin e trenit në Compiègne, Francë. Në histori njihet si ‘Armëpushimi i Compiègne-së’, që i dha fund Luftës së Parë Botërore.

"Lufta që do t’i jepte fund të gjitha luftërave", slogani idealist i krijuar në 1914-n nga shkrimtari Herbert George Wells, kryesisht sot përdoret vetëm në kuptim ironik, pasi Lufta e Madhe jo vetëm që nuk ishte lufta finale e historisë, por pasojat e saj kontribuuan indirekt në shpërthimin e Luftës së Dytë Botërore, edhe më shkatërruese.

Lufta e Parë Botërore shkatërroi mbretër, kaizer, carë dhe sulltanë; fundosi perandori dhe krijoi shtete të reja, prezantoi armë kimike, tanke dhe bombardimet ajrore, solli ndryshime të mëdha kulturore dhe sociale dhe riformatoi nga e para rendin botëror.

Koleksioni i fotografive të shkrepura në Shqipëri nga ushtarë dhe fotografë, kryesisht të mbetur anonimë, ilustron trupat dhe mjetet e palëve ndërluftuese në konflikt, ndërtimet dhe fortifikimet ushtarake të kryera prej tyre, ushtarakë dhe civilë vendës, fshatrat dhe qytetet shqiptare nga vitet 1914 – 1918.

Të gjitha imazhet publikohen për herë të parë nga “Fototeka.al”.