Fototeka | Collection

Vangjush Mio

Vangjush Mio ishte një impresionist aq i dhënë pas fotografisë, saqë këtë aftësi të re për të kapur një moment në kohë e përdori gjatë gjithë krijmtarisë së tij në pikturë.

Ai e përdori mediumin jo vetëm si një burim ikonografik, por si një mënyrë të re për të parë botën, u frymëzua prej saj në vëzhgimin e dritës, eksplorimin e spontanitetit dhe paqartësisë vizuale.

Vangjush Mio u lind në vitin 1891 në Korçë, e cila në këtë kohë ishte qendra më e rëndësishme ekonomike dhe kulturore e Juglindjes.

Familja e tij e varfër e kishte të pamundur ta shkollonte të birin, i cili që herët kishte shfaqur predispozicion të madh për artin.

Mundësia për të zhvilluar talentin e tij u hap më 1908, ku në moshën shtatëmbëdhjetëvjeçare, së bashku me vëllanë e tij vendosin të emigrojnë në Rumani, ku prej kohësh ekzistonte një koloni e rëndësishme shqiptarësh me një ferment shumë të lartë patriotik.

U regjistrua në 1915 në Universitetin Kombëtar të Arteve të Bukureshtit, ku shfaqi cilësitë e një vizatuesi të zhdërvjellët duke përjetësuar dhjetëra pamje të qytetit, qoshe urbane dhe portrete, me një stil realist gjithnjë në tush apo laps.

Shkollimin e kreu me sukses në vitin 1919 dhe po atë vit hapi ekspozitën e parë personale në Bukuresht. Me përfundimin e akademisë, pas një qëndrimi njëmbëdhjetëvjeçar në Bukuresht kthehet në vendlindje. Në Korçë qëndron për pak muaj dhe e kupton se e ka thuajse të pamundur të sigurojë jetesën me profesionin e piktorit, ndaj vendos të shpërngulet në Romë për të vazhduar rrugëtimin e tij artistik.

Në fund të 1920-s u regjistrua në Akademinë Mbretërore të San Luca-s, ku kishte mësues disa nga emrat e rëndësishëm të artit italian të kohës si Mafai, Scipione, Antonietta Raphael.

Por problemet financiare e detyruan të ndërpresë studimet dhe të kthehet në Korçë, ku dhe punësohet si mësues pikture në Liceun Francez të qytetit.

Më pas me paratë e kursyera ai mundi të rikthehej në Romë në vitin 1924 dhe përfundon me sukses studimet ku diplomohet në degën e restaurimit të pikturës antike.

Përvoja italiane i zgjeroi horizontet e shqiptarit të talentuar, atje ai njohu personalitete të ndryshme dhe frekuentoi mjedise artistike të nivelit të lartë.

“Ai i rafinon cilësitë e tij duke i dhënë kuptim pikturës së tij të peizazhit, por veçanërisht në vizatim shquhet për sintezën e tij të jashtëzakonshme”, shkruan Paolo Campopiano në parathënien e katalogut të ekspozitës “Omaggio a Vangjush Mio”.

Pas diplomimit Mio vijoi qëndrimin edhe dy vjet në Itali, i përkushtuar kokë e këmbë ndaj pikturës. Ai mbetet i magjepsur nga Venecia dhe sigurisht nga Roma, ku ndihej krejtësisht i qetë. Më pas, më 1926-n - si shumë të rinj të tjerë të rikthyer nga studimet me dëshirën për t’i dhënë jetë ndërtimit të shtetit të ri shqiptar - vendoset në Korçë që në këtë kohë kishte fituar statusin e kryeqytetit kulturor të Shqipërisë.

Krahas pikturës, profesionit të tij parësor, Mio ishte një praktikues i zellshëm i fotografisë. Në fillimet e viteve 1920 në Korçë ishte kthyer nga emigracioni në SHBA edhe fotografi Kristaq Sotiri, i cili më 1923-shin kishte hapur atelienë e vet në qytet. Mio dhe Sotiri ishin miq të ngushtë që kur filloi punë si mësues vizatimi në Liceun Francez më 1923-shin. Kjo miqësi u forcua edhe më shumë në vitet në vijim, kur Mio u kthye përfundimisht në vendlindje. Sotiri dekoronte atelienë e tij fotografike me pikturat e mikut të tij, ndërsa Mio filloi të praktikonte me zell fotografinë nën kujdesin e Sotirit. Secili tregonte respekt dhe vlerësimin për disiplinën e tjetrit. Për miqtë e afërm fundjavat u kthyen në një ritual lëvizjeje për vite me radhë fshatrave dhe rrethinave të Korçës apo bregut të liqenit të Pogradecit, secili duke fiksuar sipas mënyrës së vet peizazhin e ndërsjellë. Me kalimin e viteve fotografia ishte kthyer në një mjet të pazëvendësueshëm për Mion, i cili ndërtoi dhe një laborator modest në mjediset e shtëpisë për zhvillimin dhe stampinim e negativëve, kryesisht pllaka xhami të formateve 12 x 9 cm.

Ka një sërë shembujsh se si ai përdor fotografinë në artin e tij; shkrepjet e monumenteve të vjetra, rrugicat dhe qoshet e Korçës, pamje të liqenit të Pogradecit, skena baritore janë lëndë e parë për skicat dhe tablotë e tij - syri artificial i kamerës ishte kthyer në ekstrashqisë për artistin impresionist, i cili kishte zbuluar një mënyrë të re për të parë natyrën.

Te koleksioni i pasur i shkrepjeve të viteve 1930 - 1940 (rreth 450 pllaka xhami) tërheqja ndaj piktoreskes dhe romantikes duket e sinqertë, e natyrshme dhe e menduar shpesh në funksion të pikturës. Por tek disa foto, sidomos ato që dokumentojnë aktivitete sportive, gara vrapi, noti apo ndeshje futbolli, ai shfaqet krejtësisht i çliruar nga shqetësimet e kompozimit apo vënies në skenë.

Një seri tjetër negativësh që u gjet në studion e tij në Korçë na zbulojnë edhe interesin e tij të madh etnografik. Fotot që u ka bërë vendpushimeve vllehe në rrethinat e Korçës, veshjeve të tyre, por edhe familjarëve të tij që pozojnë me kostume karakteristike të zonës flasin për dëshirën e dokumentimit të kësaj mënyre jetese, të këtyre veshjeve, të cilat thuajse ishin larguar paqësisht nga hapësirat urbane në fillim të viteve ‘30.

Befasuese është edhe seria e fotove nga porti i Durrësit dhe Vlorës - skena të rrëmujshme, hamej që shkarkojnë mall e plaçkë nga barkat me vela – e që të sjellin ndër mend molet paraindustriale të qyteteve europiane të shek. XVIII.

Vangjush Mio u mor me pikturë deri në fund të jetës, pasioni për fotografinë fillon e zbehet me vendosjen e regjimit totalitar. Ai konsiderohet si piktori më i mirë shqiptar në periudhën mes dy luftërave botërore, ndërsa marrëdhënia e tij me fotografinë mbeti plotësisht e panjohur për publikun.

Vepra e Mios ofron një reflektim kritik mbi afinitetet dhe ndikimet e ndërsjella midis fotografisë dhe pikturës, aspak të studiuara në historinë e artit shqiptar të shek. XX.

Ekspozita e fundit e organizuar nga ai vetë, ishte një retrospektivë pikture në Tiranë. Asnjë foto. U çel në nëntor të 1957-s. Pak ditë më vonë, më dhjetor 1957 vdes në një spital të Tiranës.

Publikohet për herë të parë nga fototeka.al

Rubens Shima

@@@@@@@

Vangjush Mio ishte një impresionist aq i dhënë pas fotografisë, saqë këtë aftësi të re për të kapur një moment në kohë e përdori gjatë gjithë krijmtarisë së tij në pikturë. Ai e përdori mediumin jo vetëm si një burim ikonografik, por si një mënyrë të re për të parë botën, u frymëzua prej saj në vëzhgimin e dritës, eksplorimin e spontanitetit dhe paqartësisë vizuale. ##### ##### ##### Te koleksioni i pasur i shkrepjeve të viteve 1930 - 1940 (rreth 450 pllaka xhami) tërheqja ndaj piktoreskes dhe romantikes duket e sinqertë, e natyrshme dhe e menduar shpesh në funksion të pikturës. Por tek disa foto, sidomos ato që dokumentojnë aktivitete sportive, gara vrapi, noti apo ndeshje futbolli, ai shfaqet krejtësisht i çliruar nga shqetësimet e kompozimit apo vënies në skenë.